Шараға қатысушылар ортақ міндеттер мен мақсаттарға қол жеткізуде әріптестік қатынастардың маңыздылығын, құжаттың азаматтардың конституциялық құқықтарын қорғау, оның ішінде азаптаулардың алдын алу мәселелерінде екі жақты ынтымақтастыққа жаңа серпін беретінін атап өтті. Прокуратура органдары Ыстамбұл хаттамасының қағидаттарына сәйкес келетін азаптауларды тергеп-тексерудің әдістемесін әзірледі. Құқық қорғау органдарының басшыларымен бірлесіп, қылмыстық процесте және жазаны орындау кезінде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қамтамасыз ету бойынша азаптаулар туралы істерді сотқа дейінгі тергеп-тексеру нұсқаулығы, сондай-ақ міндетті бейнебақылау ережелері бекітілді. Құқық қорғау және түзеу мекемелерінің «көрінбейтін аймақтарды» бақылау камераларымен жарақтандыру, сондай-ақ сотталғандардың жолданымдарын онлайн беру үшін терминалдар орнату жүргізілуде. Сонымен қатар арыздарды тәулік бойы қабылдауды, жеткізу заңдылығына кенеттен тексерістер жүргізуді және басқа алдын алу шараларын қамтамасыз ететін Азаптауларға қарсы іс-қимыл бойынша бірінші кезектегі шаралар жоспары қабылданды. Прокуратура азаптаулардың алдын алу мәселелерінде құқық қорғау институттарымен тығыз өзара іс-қимыл жасасуда.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ата Заңның біраз бөлігін уақыт қажеттілігіне сай жаңартуға тікелей мұрындық болуда.
Ел тарихында тұңғыш рет Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің әр өңірде өкілі тағайындалды. Мақсат – халыққа жақын болу, тұрғындардың мұң-мұқтажын есту. Бұл да – Мемлекет басшысы жүзеге асырып отырған реформалардың жарқын көрінісі. Осының бәрі – Жаңа әрі Әділетті Қазақстан құру жолындағы алғашқы қадамдар.
Есесіне, аталған уәкіл бүгінде ел азаматтарынан түсіп жатқан түрлі арыз-шағымдарды қарап, шешімін табуға септігін тигізуде. Мұндай көмекті тіпті шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ тұлғалар да ала алатынын айтқым келеді. Ал, оларға қатысты міндетін дұрыс атқармаған жауапты тұлғалардың немесе ұйымдардың іс-әрекеті мен шешімдеріне заң шеңберінде баға берілетін болады.
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл алдымен түскен шағымды қабылдап, тіркейді. Оның иесіне өз құқықтары мен бостандықтары туралы түсінік береді. Содан соң арызды тиісті органдарға жолдайды. Қазір уәкілге хабарласып жатқан атыраулықтар өте көп. Оларға соттан материалдар алу, балалар мен мүмкіндігі шектеулі жандардың мүддесін қорғау және басқа да бағытта көмек көрсетілді. Уәкіл азаматтарды бас бостандығынан айыру орындарында да қабылдау жүргізеді.
Президент адам құқығы мен әділдікті мемлекеттік саясаттың ең басты құндылығы деп атады. Сондай-ақ, Қасым-Жомарт Кемелұлы Қазақстан Республикасының Конституциялық сотын құрды. Еліміздің ең басты заңын қатаң сақтауға зор көңіл бөлінді Әр қазақстандықтың Конституциялық соттың көмегіне жүгінуге құқығы бар. Бұл туралы Конституцияның 72-бабында көрсетілген.
Міне, осылайша, Мемлекет басшысы еліміздің саяси жүйесін түбегейлі жаңартып отыр деуге толық негіз бар.
Айтпақшы, бүгін белгілі болғандай, Бас Прокурор Берік Асылов пен Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Артур Ластаев өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Меморандумның мақсаты – тиімді шаралар қабылдау және ортақ ресурстарды пайдалану арқылы азаптаулар мен басқа да рұқсат етілмеген тергеу әдістеріне бірлесу және қарсы тұру. Келісім шеңберінде тараптар бірлескен, оның ішінде өңірлік деңгейде де іс-шаралар өткізуге ниет білдіруде. Атап айтқанда, азаматтардың конституциялық құқықтарын бұзудың алғышарттарын анықтау және жою үшін қылмыстық қудалау органдары мен пенитенциарлық мекемелердің ғимараттарына бірлесіп бару, бұзылған құқықтарды қорғау және қалпына келтіру тетіктері туралы түсіндіру жұмыстарын жүргізу, азаматтардың жеке қабылдауларын ұйымдастыру, ақпарат алмасу және басқа да бірқатар шаралар жоспарлануда.
Алмаз ӘБІЛДАЕВ,
саяси ғылымдар докторы, Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің Атырау облысы бойынша өкілі